Diga del Vajont / Erto e Casso

De Vajont Dam

In de vallei van de Monte Toc vinden we de Diga del Vajont, in het Nederlands de Vajont Dam. Deze 262 meter hoge dam is daarmee de op vier na hoogste dam ter wereld. De Vajont Dam vinden we in de gemeente Erto op ongeveer 50 km van Vittorio Veneto. Erto ligt binnen het grondgebied van het natuurpark van de Friulische Dolomieten. Door de aanleg van de dam tussen 1956 en 1961 ontstond een groot stuwmeer. De bedoeling was om met het water uit het stuwmeer energie op te wekken. Het liep echter totaal anders.

De aardverschuiving die een ramp veroorzaakte

In 1959 werden er verschillende aardverschuivingen waargenomen toen men een weg wilde aanleggen langs de Monte Toc. Na onderzoek verklaarden verschillende deskundigen dat de hele zijkant van Monte Toc instabiel was en dat deze mogelijk zou instorten in het bassin als het vullen van het stuwmeer eenmaal zou zijn voltooid. De planmakers van energiebedrijf SADE legden de uitkomsten van het onderzoek echter naast zich neer. Twee jaar na bouw van de dam, in de nacht van 9 oktober 1963, ontstond er na een aardverschuiving een enorme vloedgolf die over de rand van de dam sloeg. De vloedgolf vaagde de dichtstbijzijnde dorpjes compleet weg en bedekte deze onder een dikke laag modder. Door deze ramp vielen meer dan 2000 doden. Sindsdien wordt het stuwmeer niet meer gebruikt. Tegenwoordig kunt u dit gebied bezoeken en zijn er rondleidingen over de dam.

Een origineel Italiaans krantenartikel

LA FRANA DELLA DIGA DEL VAJON Vajont 9 ottobre 1963 ore 22.45

“Un sasso è caduto in un bicchiere colmo d’acqua e l’acqua traboccata sulla tovaglia”.

Tutto qui.

Solo che il bicchiere era alto centinaia di metri e il sasso era grande come una montagna e di sotto sulla tovaglia, stavano migliaia di creature umane che non potevano difendersi.

(D:BUZZATI, Corriere della Sera venerdì 11 ottobre 1963, p. 3).

Vrij vertaald: “Er viel een steen in een glas water en daardoor stroomde het water over het tafelkleed.”

Dat is alles.

Behalve dan dat het glas honderden meters hoog was en de steen zo groot als een berg. En beneden op het tafelkleed stonden duizenden mensen die zich niet in veiligheid konden brengen.

Een enorme rotsmassa

De aardverschuiving die loskwam van de noordelijke hellingen van de Monte Toc was gigantisch groot, met een front van meer dan twee kilometer, een breedte van minstens 500 meter en een hoogte van ongeveer 250 meter. Er werd meer dan 270 miljoen kubieke meter rots en puin meegevoerd naar de vallei. Vergelijkbaar met een oppervlakte van 2000 voetbalvelden en ongeveer 25 keer zo hoog als de klokkentoren van de San Marco. Wanneer je deze massa gaat opruimen met 100 vrachtwagens, dan daalt het niveau van het puin 1 mm per dag en duurt het ruim 7 eeuwen om alles op te ruimen.

Naast de enorme omvang had de aardverschuiving ook een zeer hoge snelheid, ongeveer 100 km/uur. In slechts enkele seconden bereikte de aardverschuiving de tegenoverliggende helling die meer dan 100 meter verder lag. De bewoners van de vallei waren kansloos en de vallei werd volledig gevuld met puin en veranderde voor altijd.

De vloedgolven

Op het moment van de ramp had het water in het stuwmeer een hoogte van 240 meter en was het meer voor ongeveer een derde gevuld. De kracht van de aardverschuiving veroorzaakte twee golven: één stroomopwaarts, die de dorpen langs de oevers van het meer meesleurde, en één stroomafwaarts. Deze laatste overspoelde de damwand en steeg er bovenuit tot hij tegen de laagste huizen van het dorp Casso, 240 meter boven de dam, aansloeg. Vervolgens stroomde deze vloedgolf de smalle kloof van de Vajont in, met steeds meer snelheid en kracht. Bij de uitgang van de kloof stroomde de 70 meter hoge watermassa met een snelheid van ongeveer 96 km/uur de Piave-vallei in. Daarbij werden de stad Longarone en enkele nabijgelegen dorpen met de grond gelijk gemaakt. Bij deze ramp, die zich in minder dan vijf minuten voltrok, vielen 2018 slachtoffers.

487 SLACHTOFFERS WAREN KINDEREN JONGER DAN 15 JAAR

Ter herinnering aan de tragedie werd het Vajont-museum opgericht, dat kan worden bezocht in het bezoekerscentrum van het natuurpark. U heeft er de mogelijkheid om een stuk over de dam te lopen en het indrukwekkende landschap van de aardverschuiving van de berg Toc en van de onderliggende vallei van Longarone te observeren.

ERTO EN CASSO

Erto en Casso zijn twee dorpen u zeker moet aandoen tijdens een bezoek aan Friuli Venezia Giulia. Dit niet alleen vanwege hun artistieke en natuurlijke charme, maar vooral vanwege de trieste geschiedenis van dit gebied. Het zijn twee afzonderlijke dorpen die samen één gemeente vormen. Zij liggen verspreid aan weerszijden van de aardverschuiving van de Monte Toc.

Ik stel voor dat u begint met een wandeling naar CASSO, het mooiste dorp (althans voor mij).

Een goed aangegeven kruispunt leidt naar Casso, hoog op de noordelijke helling van de vallei.
Dankzij haar ligging werd het dorp minder zwaar getroffen door de aardverschuiving dan Erto . Casso is daardoor beter bewaard gebleven. Opvallend in Casso is de typische huizenbouw. De karakteristieke stenen torenhuizen (een nationaal monument sinds 1976) zijn werkelijk fascinerend en een wandeling waard.

Voor natuur- en wandelliefhebbers biedt het gebied talloze routes in de prachtige omgeving van de Friuliaanse Dolomieten.

In Erto bevindt zich ook een zeer bekend rotsklim centrum van internationale allure.

Een bezoek aan Erto brengt u zeker terug in de tijd. Het lijkt alsof de tijd hier heeft stilgestaan. De stilte is bijna oorverdovend. Het is onvoorstelbaar dat het dorp nog steeds intact is. Konden de muren maar praten.